Gonty naturalne jako pokrycie dachowe

Pośród naturalnych dachów nie sposób pominąć drewnianych gontów. Gonty niegdyś popularne w miastach, a także w zabudowaniach dworskich dziś praktycznie znikły z krajobrazu ograniczając się głównie do zabudowy zabytkowej, a także do krycia obiektów współczesnych budowanych w stylu zakopiańskim.

Gonty wykonywane są z drewna drzew iglastych, głównie ze świerka i jodły (rzadziej modrzewia lub sosny). Są to odpowiednio uformowane deseczki łączone ze sobą wpustami. Rozróżniamy gonty cięte i łupane. Cięte gonty uzyskiwane są z drewna tartacznego, wprawdzie uzyskanie takiego materiału jest proste, to jednak ma on istotną wadę. Cięcie piłą uszkadza naturalne włókna drewna, przez co staje się ono mniej trwałe, w tym mniej odporne na warunki atmosferyczne.

Naturalną strukturę drewna zachowują natomiast gonty łupane nazywane także szczypanymi, wykonywane z kloca drewna przez jego promieniste rozbicie przy pomocy siekiery i wygładzane ośnikiem. Jako produkowane ręcznie, są znacznie droższe od gontów ciętych. Przekłada się to jednak na zachowanie naturalnej struktury drewna, co wyraźnie zwiększa żywotność elementów. Drewno do wykonywania gontów powinno być wysokiej jakości i być pozbawione sęków.

Gonty cięte od łupanych różnią się nieco kształtem. Gont cięty stanowi prostokątna deseczka z ukształtowanym wpustem z jednej strony dłuższego boku oraz klinowatym wypustem po stronie przeciwległej. Z kolei gonty łupane mają w przekroju kształt bardziej trójkątny z wyciętym wpustem. Deseczki gontowe mają szerokość od 7 do 14 cm oraz długość w granicach 25-70 cm. Na łukowate fragmenty dachowej połaci, kształt deseczek wymaga indywidualnego formowania do postaci trapezu.

Układanie gontu odbywa się poprzez łączenie klinowatej krawędzi gonta ze wpustem kolejnego elementu oraz przybijaniu ich do łat. Pierwotnie stosowano drewniane kołki, najlepiej wykonane z drewna cisowego. Miejsce przybicia zakrywane były kolejnym rzędem gontów tzw. szarem. Współcześnie ze względów ekonomicznych i praktycznych do mocowania gontów do łat stosuje się nierdzewne gwoździe, preferowane miedziane. Na szczelność tego typu dachów wpływ ma przede wszystkim odpowiednie ułożenie gontów, wpustem od strony zawietrznej. Uszczelnienie gontów uzyskuje się samoczynnie w efekcie zaciskania klina jako skutku zasychania deseczek. Szczelność dachów gontowych zależna jest od ilości ułożonych na sobie warstw. Zwykle na prostych odcinkach dachu były to dwie warstwy, jedynie miejsca wygięcia połaci, a także okolice okapów umacniano dodatkową warstwową. Kalenica zabezpieczano poprzez wysunięcie od strony zawietrznej górnego pasma połaci powyżej krawędź grzbietu dachu.

Trwałość gontowego pokrycia w zależności od jakości drewna dachowego wynosiła w granicach 20 do 25 lat. Przy zastosowaniu współczesnych środków impregnujących czas eksploatacji dachu można wydłużyć do 35-40 lat. Ciężar pokrycia gontowego dachu wynosi od 40 do 50 kg/m² (plus waga łat). Sam montaż gontów wymaga pewnych umiejętności ciesielskich, zwłaszcza przy bardziej skomplikowanych zakrzywionych połaciach. Dachy z naturalnym drewnianym gontem, zwłaszcza łupanym, wykonywanym ręcznie należą do kosztowniejszych wariantów inwestycji, ze względu na ich naturalność, a także niebywałą estetykę, z pewnością godnych rozważenia.

Foto: Pixabay & Pxhere

Jeśli interesuje Cię naturalne budownictwo, tynki gliniane i wapienne oraz inne usługi, doradztwo i wykonanie – koniecznie odwiedź stronę GlinoDom.pl